NDEHIE “NA”: ILEBA ANYA N’EDEMEDE ỤMỤAKWỤKWỌ ALVAN IKOKU FEDRAL KỌLEEJI KEEDUKESHỌN, OWERE

Abstract

Ụmịedemede Nchọcha a bụ maka ndejọ ‘na’ n’ụtọasụsụ Igbo n’ebe ụmụakwụkwọ ógó NCE (Nigerian Certificate in Education), Ngalaba Amụmamụ Asụsụ Ala Naịjirịa na Lingwistiks, Alvan Ikoku Fedral Kọleeji Keedukeshọn, Owere. Mbunuche nwa nchọcha bụ ịchọpụta ebe ụmụakwụkwọ ndị a na edejọ ‘na’ n’ụtọasụsụ Igbo, ọrụ dị iche iche ‘na’ na-arụ n’ahịrịokwu. Nchọcha a gbasoro usoro sọvee. E jiri ụmụakwụkwọ ọnụọgụ ha dịiri ise mee nchọcha a, ndị gụnyere ụmụnwaanyị iri anọ na ise, na ụmụnwoke dị ise. Ha dum dere ihe nnwale e nyere ha n’ozuzu òkè. Ndehie ‘ na’ n’ebe ụmụakwụkwọ ndị a nọ kpaliri mmụọ nwa nchọcha ịhọrọ isiokwu a. Nwa nchọcha gbasoro atụtụ ntụcha ndejọ wee mee nchọcha a. A chọpụtara na ihe ndị na-ebutekarị nramaahụ a gbasara odide ‘na” bụ a kpachapụrụghị usoro odide ụtọasụsụ Igbo anya nke ọma, nleghara anya, ndụ ọgbasaghịm nakwa a maghị nke ekwe na-akụ n’ihe gbasara ndetali asụsụ Igbo. Na nnyocha e mere, a chọpụtara na ụmụakwụkwọ ndị kacha dejọọ ‘na’ n’ederede nnwale nta ahụ bụ ndị N.C.E. II, ebe ndị mekarịsịrị nke ọma bụ ndị N.C.E.III. N’ikpeazụ, nwa nchọcha tụrụ aro ka ụmụakwụkwọ nọgasị n’ụlọakwụkwọ dị elu na Ngalaba Amụmamụ Asụsụ Igbo, ndị sekọndịrị nakwa praịmarị jisie ike mụta ka e si ede ‘na’ nke ọma dịka mgbe ọ na arụ ọrụ mbuụzọ, njikọ,nnyemakangwaa na isingwaa. Nke a ga-eme ka odide na ọgụgụ asụsụ Igbo dị mfe