IWEGHARA KATUUN N’ỌNỌDỤ AKỤKỌ IFO N’IKUZIRI ỤMỤAKA IHE: ILEBA ANYA N’AKWỤKWỌ IGBO NDỊ A HỌỌRỌ

Abstract

Akụkọ ifo bụ akụkọ ndị nna nna anyị ha dobere nke a na-akọkarị n’egwụ ọnwa maọbụ n’uhuruchi mgbe a na-ezuike. A na-eji ya akụziri ụmụntakịrị na ndị ntorobịa ihe. Akụkọ ifo na-enwe agwa, agwa ọ bụla na-enwe aha yiri agwa ọ na-akpa, akụkọ ahụ ga-enwekwazị ihe ụmụaka nụrụ ya gaakọwanwu ha mụtara. Mana oge ugbu a, mmepe obodo agbanweela ọtụtụ ihe na ndụ ndị Igbo. E nweghịzị ihe dịka egwu ọnwa n’obodo.Ndị mmadụ na-aba n’ụlọ ma chi jie kiriwe onyoonyo. Site na mgbanwe ihe nkiri onyoonyo a ka ndị ọcha jiri webata katuun nke bụkarịrị ihe nkiri ụmụaka. Katuun nwere ndị nwere ezi ihe mmụta mana ọtụtụ n’ime ha abụghị ihe ụmụaka ga-elele. Ha enweghị aha ndị isi ojii na-aza ma sị kwuwe aha Igbo, ha enweghị akụkọ gbasara ndị isi ojii ma ya fọdụ ndị Igbo. Ụfọdụ ihe na-eme na ya bụ ihe gbasara inwe ike mmụọ. Ụfọdụ katuun na-ezipụta ihe ezighị ezi ụmụaka ilele, n’ihi nke a, nwanchọcha nwere mkpali mmụọ ide n’isiokwu a ka agbaa n’anwụ uru akụkọ ifo bara na mpụtara katuun na ndụ ndị Igbo n’ebe ikuziri ụmụaka ezi ihe mmụta dị. A gbasoro usoro nkọwa site n’ịlebara anya n’akụkọ ifo atọ dị n’akwụkwọ agụmagụ Nza na obu, Mbediọgụna A na-agwa nti.Katuun atọ ndị a họọrọ bụ “ụmụnwaanyị pawapofụ”, “slipin biwuti” na “Vamparina”. Atụlechaala wee chọpụta ndịiche dị n’etiti akụkọ ifo na katuun, mmebere nke ọ bụla, uru na ọghọm na ihe mmụta dị na ha. A tụkwara alo gbasara ihe ụmụ afọ Igbo ga-eme wee kwalite akụkọifo. Ọ bụ eziokwu na e nweela ọtụtụ mgbanwe n’obibi ndụ site na mmepe obodo mana nke anyị bụ nke anyị makana ndị Igbo nwere usoro ha si ebi ndụ ha.